نگاهی به جهان داستان نویسی عرب

با تو حکایتی دگر
نگاهی به جهان داستان نویسی عرب

تیمور آقامحمدی

این مقاله را می‌توانید در سروش جوان بخوانید

:البته بهره‌ی محذوف آن را در زیر مطالعه کرده و دريغاگوي نويسنده درگير با مميزي باشيد

نجیب محفوظ
مانده‌ایم که با نجیب چه کنیم؟ کارهایش اغلب باارزشند و هنرمندانه خلق شده‌اند، آیینه‌ای هستند از دردها و رنج‌ها و حرمان‌های انسان دردمند روزگار ما. محفوظ افتخاری بود برای زبان عربی و عرب‌زبانان و... اما موضع‌گیری‌های سیاسی او باب طبع همه نیست و طبیعی است که نباشد

«جان اشتاین‌بک، را تا «خوشه‌های خشم» می‌پذیریم و از آن پس اگر میخواره‌ای لاابالی می‌شود و به معیارهای انسانی پشت پا می‌زند، خوشه‌های خشمش را که ضایع نتواند کرد؛ اوژن یونسکو را تا «کرگدن» می‌پذیریم و اگر در سیاست به بی‌راهه می‌رود و بر اسرائیل مهر قبول می‌زند، کرگدنش پا برجاست و خدشه‌ناپذیر؛ همان‌چنان است داستایوسکی و بسیاری دیگر. اثر مهم است نه خالق اثر. اصولاً هر اثر هنری می‌باید فی‌نفسه بررسی شود، نه این‌که شخصیت خالق آن، معیار قضاوت در مورد اثر باشد؛ نهایت این‌که با رد قاطع بسیاری از جبهه‌‌گیری‌های نجیب محفوظ، ما باید تنها درصدد واکاوی جنبه‌های ادبی آثارش باشیم
نجیب محفوظ عبدالعزیز السبیلجی، در سال 1912 در محله‌ی «جمالیه» در قاهره به دنیا آمد. پدرش بازرگان بوده است و دیگر نزدیکانش کارمند دولت یا خرده مالک به حساب می‌آمده‌اندن. ابتدا گرایشی به فلسفه داشت و از این‌رو در 1934 در این رشته مدرک لیسانس گرفت. بعدها نیز دوره‌ی فوق‌لیسانس فلسفه را گذراند و سرانجام کار پایان‌نامه‌اش ار در زمینه‌ی «مفهوم زیبایی در فلسفه‌ی اسلامی» در نیمه‌ی راه رها ساخت، چرا که مدتی پیش از آن «قلم» و قلمزنی وی را به خویش سخت مشغول کرده بود
داستان‌هاي كوتاه محفوظ، متأثر از آثار مصطفي لطفي المنفلوطي بود. روشن است كه حتي در آن زمان، بر خلاف بسياري از معاصران خود كه همچنان داستان منثور را به عنوان يك قالب ادبي به چشم حقارت مي‌نگريستند، محفوظ داستان‌هاي خود را وسيله‌اي براي تنوير افكار و اصلاح و بهبود جامعه مي‌دانست. آن احساس تعهد اخلاقي و دلبستگي به انديشه‌ها و انگيزه‌هاي ديگران كه در داستان‌هاي اوليه‌ی او ديده مي‌شود، وجه امتياز همه‌ی آثار متأخر او نيز هست و سهم عمده‌ی توجه و احترام وسيعي كه او از آن سود مي‌برد، مرهون همين احساس است. از ميان آثار او مي‌توان به شرارت شيطان، روز قتل رئيس جمهور، دزد و سگ‌ها، كوچة مَدَق ، ميكده‌ی گربه‌ی سياه ، عشق بر بلندي تپه، جنایت و حکایتی بی‌آغاز و بی‌انجام اشاره كرد.نجیب محفوظ، یگانه نویسنده‌ی عرب است که در سال1988 جایزه‌ی ادبی نوبل را به دست آورد.
نجیب پس از سال‌ها نویسندگی سرانجام در 94 سالگی در 30 اوت 2006 از دنیا رفت و جهان عرب را از چون خودی تنها گذاشت